Trauma
Leven in de kleur van onveiligheid
Diepe sporen van onveiligheid kleuren de wereld die je ervaart. Hoe kun je veiligheid
ervaren als je lichaam je vertelt dat het gevaar niet geweken is?
Trauma beroofd je van ten volle leven, het zet je overlevingssysteem aan; dag in dag uit. Misschien
zonder dat je precies weet waarom en misschien zonder dat je het doorhebt.
Je beweegt je door het leven met een diep, vaak onbewust gevoel van onveiligheid. Een verbroken
verbinding met jezelf, met je lichaam, met anderen en de wereld om je heen.
Trauma kent vele gedaantes. Soms toont het zich in volle hevigheid, als een storm die alles overspoelt en maar niet gaat liggen. Soms is het juist subtieler en meer verborgen onzichtbaar aanwezig. Verbloemd zoals een masker die je draagt, je identiteit verhult zonder dat je ervan bewust bent. Hoe het zich ook laat zien; trauma is als een sluier over de werkelijkheid heen. Het kleurt je beleving, je relaties, je keuzes en vooral je gevoel van veiligheid; met alle gevolgen van dien.
Trauma laat diepe sporen na in je in je hele zijn: in je lichaam, in je
zenuwstelsel, in hoe je de wereld ervaart. Het maakt je wereld
kleiner en kan je losweken van wie je in essentie bent.
Wat is trauma?
Het woord ‘trauma’ wordt tegenwoordig gemakkelijk en veel gebruikt. De werkelijke betekenis ervan gaat hierdoor verloren. Wanneer iemand iets ingrijpends meemaakt wordt dat al snel traumatisch genoemd. Hoewel die ervaring zeker heftig kan zijn betekent dat niet persé dat er sprake is van trauma zoals het zich in de kern laat zien.
Niet alles wat heftig is, is persé traumatisch. En niet alles wat van
buiten klein lijkt, laat van binnen geen diepe sporen na.
Wanneer een ervaring te overweldigend is en je lichaam (levens)bedreiging waarneemt, neemt het autonome zenuwstelsel het over. Dit zenuwstelsel stuurt processen in je lichaam aan waarover je geen bewuste sturing hebt (ademhaling, hartslag e.d.). Het zorgt ervoor dat je bijv. in actie kan komen of juist dingen niet meer voelt. In het geval van levensbedreiging kiest je zenuwstelsel instinctief wat op dat moment de beste mogelijkheid is om te overleven: vechten, vluchten, bevriezen of dissociëren. Niet omdat jij dat wil, maar omdat dat de enige manier was om in leven te blijven.
Trauma gaat dus als eerst over een ervaring die overweldigend en onveilig was waarbij je zenuwstelsel het over heeft genomen. Dit is niet per definitie een trauma.
In zo’n situatie komt er veel spanning/energie vrij zodat je in actie kunt komen, of juist iets niet meer voelt of niet bewust meemaakt. Wanneer we zoals dieren deze spanning/energie na de hand kunnen ontladen wordt de kans op trauma kleiner. Wanneer er daarbij ook voor jou de juiste opvang was na de gebeurtenis, is er grote kans dat de ervaring geen trauma wordt. Wanneer dit ontbreekt of wanneer de situatie zich blijft herhalen ontstaat veelal trauma.
“Trauma is niet wat er met je is gebeurd, het is wat binnenin je
gebeurt als gevolg van wat er met je is gebeurd.”
– Gabor Maté –
Trauma is dus niet alleen een gebeurtenis maar gaat ook over wat er daarna ontbrak (en hoe vaak/lang het zich voordeed). Het is wat zich in jou heeft vastgezet na die gebeurtenis en er daarna niet voor jou de juiste steun en opvang was die je wel nodig had.
Je was immens overweldigend en bang en er suisde er een hoop energie in je lichaam terwijl er niemand was die je vasthield, die je troostte, naar je luisterde en je niet zag in wat je had meegemaakt. Er was misschien geen ruimte om te huilen, te beven en ook geen ruimte voor jouw emoties en je verhaal in een veilige bedding. Misschien werd je het zwijgen opgelegd of dacht je dat het jouw schuld was. Je was alleen met overspoelende gevoelens. Je kon niet tot rust komen en je veilig weten.
Je hebt het nodig dat je niet alleen hoeft te zijn in wat je hebt meegemaakt.
Wanneer dat ontbreekt blijft de ervaring onverteerd; onverwerkt.
Je zenuwstelsel heeft geen of te weinig signalen van veiligheid ervaren waardoor het actief bleef in de overlevingsstand, alsof het gevaar nog aanwezig was, ook al was het gevaar voorbij. Zo blijft de spanning en energie in jou bestaan, blijft je lichaam signalen afgeven dat het gevaar niet geweken is en blijft het zenuwstelsel op scherp staan. Je staat voortdurend aan in de overdrive, of zakt weg in bewegingloosheid of verdoving. Overleven wordt een staat van zijn in plaats van een tijdelijke reactie om te overleven. En dat is waar trauma een trauma wordt.
Trauma is geen verhaal van alleen het verleden, het leeft
voort in het hier en nu en kleurt je dagelijks leven.
Een verwonding kan helen
Het woord ‘trauma’ komt uit het Grieks en betekent wond of verwonding. En dat geeft hoop: een wond kan helen. Trauma is geen vaststaand feit; gefixeerd en onveranderbaar. Hoewel de geschiedenis niet verandert kan worden kan het gevolg van wat je hebt meegemaakt – het trauma – helen, of op z’n minst het lijden verzacht worden. Het gaat ook niet over de veranderbaarheid maar wel over wat het nu nog met je doet en om daarin niet meer alleen te zijn. Dat wat ooit een reactie was op gevaar hoeft niet je leven te blijven bepalen.
Je lichaam weet hoe het moet herstellen, het heeft alleen de juiste elementen nodig. Veiligheid, verbinding, aandacht zijn drie belangrijke elementen. Het is vaak nodig dat er emotionele nabijheid is, dat je kan delen in veiligheid, dat je vastgehouden wordt in je pijn en emoties en cognitief begrip krijgt voor wat er met je is gebeurd en wat er nu nog met je gebeurt. Het gaat over het krijgen van bewustzijn, zodat je tools die je krijgt kan gaan inzetten en je de trauma reacties niet meer wordt maar ze in je bestaan: regie. Het gaat over uit het verleden naar het heden komen, van overleven naar weer leven bewegen.
Lichaamsgerichte traumatherapie
Trauma laat diepe sporen na in het lichaam, daarom vraagt heling ook om een benadering
die het lichaam betrekt, die luistert naar wat zich daar vanbinnen heeft opgeslagen.
Bij InVerbinding nemen we het lichaam als ingang. We volgen haar signalen, haar wijsheid.
Want in jouw lichaam ligt de weg naar herstel besloten. Zij is de sleutel tot heling.
Een plek om thuis te komen en te landen in jezelf, in veiligheid
Meer informatie over trauma?
Soms helpt het om trauma niet alleen te voelen, maar ook te begrijpen. Wat is het precies? Hoe werkt het? En waarom reageer je zoals je reageert? Daar besteden we in de therapie waar nodig ook zeker aandacht aan. Hieronder al wat info. Neem ook eens een kijkje bij ‘inspiratie’.
Soorten trauma
Trauma is voor iedereen een unieke ervaring, dat betekent dat de gebeurtenis(sen) en de beleving daarvan voor iedereen anders is. Bij het begrijpen van trauma moet rekening gehouden worden met de individuele verschillen. Echter zijn er ook in de vele vormen die trauma kent overeenkomsten te onderscheiden. Er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen het soort trauma wat iets vertelt over het type verwonding:
De aard en oorzaak
- Seksueel trauma
- Hechtingstrauma
- Interpersoonlijk of relationeel trauma
- Huiselijk geweld
- Shocktrauma
- Collectief trauma
- Oorlogstrauma
- Secundair trauma
- Intergenerationeel trauma
Hoe vaak iets is gebeurd: de frequentie
- Enkelvoudig trauma
- Meervoudig trauma
- Complex trauma
Wanneer het is gebeurd
- Prenataal trauma
- Preverbaal trauma
- Ontwikkelingstrauma / Vroegkinderlijk trauma
- Jeugdtrauma
- Intergenerationeel
Gevolgen van trauma
Net als de oorzaak en beleving van trauma zijn ook de gevolgen van trauma voor iedereen anders. De gevolgen kunnen psychisch, emotioneel en lichamelijk zijn. Het kan beïnvloeden hoe je je voelt, hoe je denkt, hoe je je verbindt, hoe je in contact gaat en bent, hoe je functioneert, wat je doet en laat… Je kunt er enorme last van ervaren of er weinig (bewust) van merken. Het kan zich voordoen in onzichtbare vormen en in meer herkenbare vormen. Het kan relatief kort aanhouden en ook decennia lang duren.
Dat wat je ervaart is niet raar, het is jouw lichaam en geest die op haar best mogelijke manier omgaat met dat wat er met je is gebeurt en je probeert te beschermen, ook al is dat nu over het algemeen niet meer functioneel.
Autonome zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel (AZ) is het deel van het zenuwstelsel dat onze vitale functies (hartslag, ademhaling, lichaamstemperatuur e.d.) aanstuurt. Dit zijn processen waar we geen bewuste sturing/controle over hebben. Het AZ wordt ook wel het onwillekeurige of vegetatieve zenuwstelsel genoemd.
Het AZ bestaat uit twee delen: het parasympatische deel en het sympathische deel. Het parasympatische deel is weer opgedeeld in twee takken: de ventraal vagale tak en de dorsaal vagale tak. Het parasympatisch deel wordt ook wel de rem genoemd en het sympathische deel het gaspedaal.
Wanneer het parasympatisch zenuwstelsel (PZS) vanuit het ventrale vagele deel actief is voel je rust en ontspanning. Je hartslag gaat omlaag, er gaat meer bloed naar je organen voor de vertering en werking ervan, de ademhaling is rustig en diep en het verlaagt je bloeddruk. In deze staat is er ruimte voor rust en herstel. Dit deel van het zenuwstelsel wordt ook wel het ‘social engagement systeem’ genoemd.
Wanneer het sympathisch zenuwstelsel (SZS) actief is voel je je gejaagd, onrustig, gespannen en gestrest. Je hartslag gaat omhoog, je ademhaling is sneller en oppervlakkiger, er gaat meer bloed naar je spieren zodat je in actie kunt komen. Dit deel van het zenuwstelsel staat bekent om de vecht, vlucht en bevriezingsmodus. Angst, boosheid zijn twee emoties die je hier veel tegenkomt. Je ervaart hier hyperarousal.
Wanneer het PZS vanuit het dorsaal vagele deel actief is voel je je vrijwel ook rustig. Echter gaat dit gepaard met een gevoel van verdoving, van leegte, van afstand. Je kunt je losgekoppeld voelen van jezelf, van de omgeving. Het is alsof je niet aanwezig bent en het leven aan je voorbij gaat. Je bent uit verbinding. In deze staat heb je geen energie, je komt moeizaam in beweging of doet dingen op de automatische piloot. Gevoelens als wanhoop, hulpeloosheid en extreme angst (al hoewel je die niet altijd hier meer bewust ervaart) kom je hier tegen. Hier ervaar je hypoarousal.
In een gezonde situatie werken deze twee zenuwstelsel (rem en het gaspedaal) goed samen en reageren ze flexibel op je omgeving. Net zoals met autorijden is er soms wat meer gas nodig, soms wat meer rem en kun je daartussen goed schakelen.
Wanneer je zenuwstelsel is belast door trauma, werken deze systemen niet goed meer samen. Je blijft over het algemeen vastzitten in sympathische en/of afgewisseld met dorsale energie. Bij het minst of geringste gaat het gaspedaal aan of dissocieer je. Het lukt niet goed meer om te remmen en daarmee ook niet om te ontspannen en om verbinding te maken, met alle gevolgen van dien.
Veel gestelde vragen
Met wat voor soort trauma kan ik bij jou terecht?
In mijn praktijk werk ik met psychisch en emotioneel trauma, ook wel psychotrauma genoemd. Dat wil zeggen: trauma dat zich niet alleen in het lichaam vast zit maar ook in je gevoelsleven en psyche een grote impact heeft en daar tot op vandaag nog invloed op heeft.
Dat kan gaan over bijvoorbeeld:
- Eenmalige gebeurtenissen, zoals een ongeluk, fysiek en seksueel geweld, het getuigen zijn van een ingrijpende situatie.
- Chronische onveiligheid, bijvoorbeeld in je jeugd of in een relatie.
- Seksueel misbruik, (emotionele) verwaarlozing, fysieke mishandeling, pesten.
- Trauma zonder duidelijke gebeurtenis, maar met duidelijke impact.
- Verlies van iets of iemand.
Ook als je twijfelt of iets wel trauma is of wel ‘erg genoeg’ is, ben je welkom. Het gaat niet om wat zichtbaar is van buitenaf of het verhaal, maar wat het vanbinnen met je heeft gedaan en wat het nu nog met je doet.
Wat voor klachten kunnen wijze op trauma?
Trauma kan zich op allerlei manieren uiten, het is heel divers. Soms heel zichtbaar, soms heel subtiel. Klachten kunnen zich vormen op lichamelijk, psychisch, emotioneel en sociaal gebied.
Een aantal voorbeeld zijn.
- Vaak en snel gevoelens van onrust, gejaagdheid of onveiligheid.
- Moeite met ontspannen of slapen.
- Emotionele labiliteit of juist gevoelloosheid.
- Snel overprikkeld, schrikachtig of ‘aan staan’.
- Gevoel van leegte, somberheid of zinloosheid.
- Dissociatie, afwezig voelen of uit contact gaan.
- Fysieke klachten zonder medische oorzaak. Maar soms ook met medische oorzaak, denk aan bijv. auto immuunziektes.
- Moeite met nabijheid, intimiteit of grenzen.
- Herbelevingen en/of nachtmerries.
- Gevoelens als hulpeloosheid en schaamte.
Dit zijn een aantal voorbeelden, echter kunnen ook andere klachten wijzen op trauma. En ook hoeven deze klachten niet vanuit trauma te zijn ontstaan; het kan ook andere oorzaken hebben.
Is mijn trauma wel ‘erg genoeg’ voor therapie?
Deze vraag leeft bij veel mensen en is vaak al een echo van het trauma zelf. Je hebt misschien geleerd dat jouw verhaal niet belangrijk genoeg is, dat je je aanstelt of dat het erger had gekund. Maar trauma gaat niet over de buitenkant, het gaat over jouw binnenwereld en hoe jij het hebt ervaren.
Als jij iets ingrijpends hebt meegemaakt wat zijn sporen nog laat zien of wanneer je voelt dat er iets vastzit, dat je moe bent van overleven of verlangt naar meer rust, ruimte of verbinding… Wat het ook is, het is reden genoeg. Het hoeft niet erger te zijn, slechter zijn of juist minder of beter. Je bent welkom zoals je nu bent.
Kan ik ook bij jou terecht als ik al eerdere therapie heb gevolgd?
Ja, zeker kan dat. Therapie is niet persé iets wat je één traject doet en dan nooit meer. Het kan zijn dat er nieuwe dingen naar boven komen of dat je er aan toe bent om verder te gaan met waar je mee gewerkt hebt. Het kan zijn dat je aanvullende therapie wilt bij of na een ander therapietraject.
Lichaamsgerichte therapie kan juist verdiepend werken als je al eerder een traject hebt gedaan of volgt.
Moet ik terug naar het trauma om het te verwerken?
Nee, je hoeft niet altijd terug naar het trauma. Soms is het juist belangrijk dat dit ‘deurtje’ dicht blijft zitten. Maar soms ook niet, dan kan het juist helpend zijn om terug te gaan naar het trauma om het te verwerken. Hierbij gaat het niet over herbeleven. Herbeleving is het opnieuw ervaren van de gebeurtenis(sen) alsof het zich in het nu afspeelt. Hierbij verlies je jezelf en het hier en nu. Dit leidt tot her-traumatisering. In therapie zoeken we juist naar manieren om contact te maken met het trauma, zonder je er opnieuw door te laten overspoelen. Dit doen we vanuit veiligheid en met jouw volwassendeel aan het roer van jouw schip. Dit betekent: met één been stevig in het hier en nu en de ander in toen. Je blijft je bewust van het heden, verbonden met jezelf, met mij als therapeut en met de ruimte om je heen. We creëren samen veiligheid en draagkracht om dit aan te gaan. Wat je wel of niet gaat doen stemmen we samen af. Niets moet, jij hebt de regie.
Wat is het verschil tussen een herinnering en trauma?
Een herinnering ligt in het verleden en trauma leeft in het nu. Je systeem (lichaam) blijft reageren alsof het gevaar nog steeds aanwezig is, zelfs als je rationeel weet dat het voorbij is. Je voelt dat in je lijf, in je relaties, in hoe je keuzes maakt e.d.
Traumatherapie helpt om die ervaring in het verleden te plaatsen, zodat jij uit het verleden komt en in het nu kunt leven.
Ik zag mijn schaduwkant
In het light van de maan
Danste met het donker
Liet mezelf gaan
Stond op de rand
Sloeg mijn vleugels uit
Leefde tot de bodem
En klom er weer uit
– Stef Bos –
Trauma
Leven in de kleur van onveiligheid
Diepe sporen van onveiligheid kleuren de wereld die je ervaart. Hoe kun je veiligheid ervaren als je lichaam je vertelt dat het gevaar niet geweken is?
Trauma beroofd je van ten volle leven, het zet je overlevingssysteem aan; dag in dag uit. Misschien zonder dat je precies weet waarom en misschien zonder dat je het doorhebt. Je beweegt je door het leven met een diep, vaak onbewust gevoel van onveiligheid. Een verbroken verbinding met jezelf, met je lichaam, met anderen en de wereld om je heen.
Trauma kent vele gedaantes. Soms toont het zich in volle hevigheid, als een storm die alles overspoelt en maar niet gaat liggen. Soms is het juist subtieler en meer verborgen onzichtbaar aanwezig. Verbloemd zoals een masker die je draagt, je identiteit verhult zonder dat je ervan bewust bent. Hoe het zich ook laat zien; trauma is als een sluier over de werkelijkheid heen. Het kleurt je beleving, je relaties, je keuzes en vooral je gevoel van veiligheid; met alle gevolgen van dien.
Trauma laat diepe sporen na in je in je hele zijn: in je lichaam, in je zenuwstelsel, in hoe je de wereld ervaart. Het maakt je wereld kleiner en kan je losweken van wie je in essentie bent.
Wat is trauma?
Het woord ‘trauma’ wordt tegenwoordig gemakkelijk en veel gebruikt. De werkelijke betekenis ervan gaat hierdoor verloren. Wanneer iemand iets ingrijpends meemaakt wordt dat al snel traumatisch genoemd. Hoewel die ervaring zeker heftig kan zijn betekent dat niet persé dat er sprake is van trauma zoals het zich in de kern laat zien.
Niet alles wat heftig is, is persé traumatisch. En niet alles wat van buiten klein lijkt, laat van binnen geen diepe sporen na.
Wanneer een ervaring te overweldigend is en je lichaam (levens)bedreiging waarneemt, neemt het autonome zenuwstelsel het over. Dit zenuwstelsel stuurt processen in je lichaam aan waarover je geen bewuste sturing hebt (ademhaling, hartslag e.d.). Het zorgt ervoor dat je bijv. in actie kan komen of juist dingen niet meer voelt. In het geval van levensbedreiging kiest je zenuwstelsel instinctief wat op dat moment de beste mogelijkheid is om te overleven: vechten, vluchten, bevriezen of dissociëren. Niet omdat jij dat wil, maar omdat dat de enige manier was om in leven te blijven.
Trauma gaat dus als eerst over een ervaring die overweldigend en onveilig was waarbij je zenuwstelsel het over heeft genomen. Dit is niet per definitie een trauma.
In zo’n situatie komt er veel spanning/energie vrij zodat je in actie kunt komen, of juist iets niet meer voelt of niet bewust meemaakt. Wanneer we zoals dieren deze spanning/energie na de hand kunnen ontladen wordt de kans op trauma kleiner. Wanneer er daarbij ook voor jou de juiste opvang was na de gebeurtenis, is er grote kans dat de ervaring geen trauma wordt. Wanneer dit ontbreekt of de situatie blijft herhalen ontstaat veelal trauma.
“Trauma is niet wat er met je is gebeurd, het is wat binnenin je
gebeurt als gevolg van wat er met je is gebeurd.”
– Gabor Maté –
Trauma is dus niet alleen een gebeurtenis maar gaat ook over wat er daarna ontbrak (en hoe vaak/lang het zich voordeed). Het is wat zich in jou heeft vastgezet na die gebeurtenis en er daarna niet voor jou de juiste steun en opvang was die je wel nodig had.
Je was immens overweldigend en bang en er suisde een hoop energie in je lichaam terwijl er niemand was die je vasthield, die je troostte, naar je luisterde en je niet zag in wat je had meegemaakt. Er was misschien geen ruimte om te huilen, te beven en ook geen ruimte voor jouw emoties en je verhaal in een veilige bedding. Misschien werd je het zwijgen opgelegd of dacht je dat het jouw schuld was. Je was alleen met overspoelende gevoelens. Je kon niet tot rust komen en je veilig weten.
Je hebt het nodig dat je niet alleen hoeft te zijn in wat je hebt meegemaakt.
Wanneer dat ontbreekt blijft de ervaring onverteerd; onverwerkt.
Je zenuwstelsel heeft geen of te weinig signalen van veiligheid ervaren waardoor het actief bleef in de overlevingsstand, alsof het gevaar nog aanwezig was, ook al was het gevaar voorbij. Zo blijft de spanning en energie in jou bestaan, blijft je lichaam signalen afgeven dat het gevaar niet geweken is en blijft het zenuwstelsel op scherp staan. Je staat voortdurend aan in de overdrive, of zakt weg in bewegingloosheid of verdoving. Overleven wordt een staat van zijn in plaats van een tijdelijke reactie om te overleven. En dat is waar trauma een trauma wordt.
Trauma is geen verhaal van alleen het verleden, het leeft
voort in het hier en nu en kleurt je dagelijks leven.
Een verwonding kan helen
Het woord ‘trauma’ komt uit het Grieks en betekent wond of verwonding. En dat geeft hoop: een wond kan helen. Trauma is geen vaststaand feit; gefixeerd en onveranderbaar. Hoewel de geschiedenis niet verandert kan worden kan het gevolg van wat je hebt meegemaakt – het trauma – helen, of op z’n minst het lijden verzacht worden. Het gaat ook niet over de veranderbaarheid maar wel over wat het nu nog met je doet en om daarin niet meer alleen te zijn. Dat wat ooit een reactie was op gevaar hoeft niet je leven te blijven bepalen.
Je lichaam weet hoe het moet herstellen, het heeft alleen de juiste elementen nodig. Veiligheid, verbinding, aandacht zijn drie belangrijke elementen. Het is vaak nodig dat er emotionele nabijheid is, dat je kan delen in veiligheid, dat je vastgehouden wordt in je pijn en emoties en cognitief begrip krijgt voor wat er met je is gebeurd en wat er nu nog met je gebeurt. Het gaat over het krijgen van bewustzijn, zodat je tools die je krijgt kan gaan inzetten en je de trauma reacties niet meer wordt maar ze in je bestaan: regie. Het gaat over uit het verleden naar het heden komen, van overleven naar weer leven bewegen.
Lichaamsgerichte traumatherapie
Trauma laat diepe sporen na in het lichaam, daarom vraagt heling ook om een benadering
die het lichaam betrekt, die luistert naar wat zich daar vanbinnen heeft opgeslagen.
Bij InVerbinding nemen we het lichaam als ingang. We volgen haar signalen, haar wijsheid.
Want in jouw lichaam ligt de weg naar herstel besloten. Zij is de sleutel tot heling.
Een plek om thuis te komen en te landen in jezelf, in veiligheid
Meer informatie over trauma?
Soms helpt het om trauma niet alleen te voelen, maar ook te begrijpen. Wat is het precies? Hoe werkt het? En waarom reageer je zoals je reageert? Daar besteden we in de therapie waar nodig ook zeker aandacht aan. Hieronder al wat info. Neem ook eens een kijkje bij ‘inspiratie’.
Soorten trauma
Trauma is voor iedereen een unieke ervaring, dat betekent dat de gebeurtenis(sen) en de beleving daarvan voor iedereen anders is. Bij het begrijpen van trauma moet rekening gehouden worden met de individuele verschillen. Echter zijn er ook in de vele vormen die trauma kent overeenkomsten te onderscheiden. Er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen het soort trauma wat iets vertelt over het type verwonding:
De aard en oorzaak
- Seksueel trauma
- Hechtingstrauma
- Interpersoonlijk of relationeel trauma
- Huiselijk geweld
- Shocktrauma
- Collectief trauma
- Oorlogstrauma
- Secundair trauma
- Intergenerationeel trauma
Hoe vaak iets is gebeurd: de frequentie
- Enkelvoudig trauma
- Meervoudig trauma
- Complex trauma
Wanneer het is gebeurd
- Prenataal trauma
- Preverbaal trauma
- Ontwikkelingstrauma / Vroegkinderlijk trauma
- Jeugdtrauma
- Intergenerationeel
Gevolgen van trauma
Net als de oorzaak en beleving van trauma zijn ook de gevolgen van trauma voor iedereen anders. De gevolgen kunnen psychisch, emotioneel en lichamelijk zijn. Het kan beïnvloeden hoe je je voelt, hoe je denkt, hoe je je verbindt, hoe je in contact gaat en bent, hoe je functioneert, wat je doet en laat… Je kunt er enorme last van ervaren of er weinig (bewust) van merken. Het kan zich voordoen in onzichtbare vormen en in meer herkenbare vormen. Het kan relatief kort aanhouden en ook decennia lang duren.
Dat wat je ervaart is niet raar, het is jouw lichaam en geest die op haar best mogelijke manier omgaat met dat wat er met je is gebeurt en je probeert te beschermen, ook al is dat nu over het algemeen niet meer functioneel.
Autonome zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel (AZ) is het deel van het zenuwstelsel dat onze vitale functies (hartslag, ademhaling, lichaamstemperatuur e.d.) aanstuurt. Dit zijn processen waar we geen bewuste sturing/controle over hebben. Het AZ wordt ook wel het onwillekeurige of vegetatieve zenuwstelsel genoemd.
Het AZ bestaat uit twee delen: het parasympatische deel en het sympathische deel. Het parasympatische deel is weer opgedeeld in twee takken: de ventraal vagale tak en de dorsaal vagale tak. Het parasympatisch deel wordt ook wel de rem genoemd en het sympathische deel het gaspedaal.
Wanneer het parasympatisch zenuwstelsel (PZS) vanuit het ventrale vagele deel actief is voel je rust en ontspanning. Je hartslag gaat omlaag, er gaat meer bloed naar je organen voor de vertering en werking ervan, de ademhaling is rustig en diep en het verlaagt je bloeddruk. In deze staat is er ruimte voor rust en herstel. Dit deel van het zenuwstelsel wordt ook wel het ‘social engagement systeem’ genoemd.
Wanneer het sympathisch zenuwstelsel (SZS) actief is voel je je gejaagd, onrustig, gespannen en gestrest. Je hartslag gaat omhoog, je ademhaling is sneller en oppervlakkiger, er gaat meer bloed naar je spieren zodat je in actie kunt komen. Dit deel van het zenuwstelsel staat bekent om de vecht, vlucht en bevriezingsmodus. Angst, boosheid zijn twee emoties die je hier veel tegenkomt. Je ervaart hier hyperarousal.
Wanneer het PZS vanuit het dorsaal vagele deel actief is voel je je vrijwel ook rustig. Echter gaat dit gepaard met een gevoel van verdoving, van leegte, van afstand. Je kunt je losgekoppeld voelen van jezelf, van de omgeving. Het is alsof je niet aanwezig bent en het leven aan je voorbij gaat. Je bent uit verbinding. In deze staat heb je geen energie, je komt moeizaam in beweging of doet dingen op de automatische piloot. Gevoelens als wanhoop, hulpeloosheid en extreme angst (al hoewel je die niet altijd hier meer bewust ervaart) kom je hier tegen. Hier ervaar je hypoarousal.
In een gezonde situatie werken deze twee zenuwstelsel (rem en het gaspedaal) goed samen en reageren ze flexibel op je omgeving. Net zoals met autorijden is er soms wat meer gas nodig, soms wat meer rem en kun je daartussen goed schakelen.
Wanneer je zenuwstelsel is belast door trauma, werken deze systemen niet goed meer samen. Je blijft over het algemeen vastzitten in sympathische en/of afgewisseld met dorsale energie. Bij het minst of geringste gaat het gaspedaal aan of dissocieer je. Het lukt niet goed meer om te remmen en daarmee ook niet om te ontspannen en om verbinding te maken, met alle gevolgen van dien.
Veel gestelde vragen
Met wat voor soort trauma kan ik bij jou terecht?
In mijn praktijk werk ik met psychisch en emotioneel trauma, ook wel psychotrauma genoemd. Dat wil zeggen: trauma dat zich niet alleen in het lichaam vast zit maar ook in je gevoelsleven en psyche een grote impact heeft en daar tot op vandaag nog invloed op heeft.
Dat kan gaan over bijvoorbeeld:
- Eenmalige gebeurtenissen, zoals een ongeluk, fysiek en seksueel geweld, het getuigen zijn van een ingrijpende situatie.
- Chronische onveiligheid, bijvoorbeeld in je jeugd of in een relatie.
- Seksueel misbruik, (emotionele) verwaarlozing, fysieke mishandeling, pesten.
- Trauma zonder duidelijke gebeurtenis, maar met duidelijke impact.
- Verlies van iets of iemand.
Ook als je twijfelt of iets wel trauma is of wel ‘erg genoeg’ is, ben je welkom. Het gaat niet om wat zichtbaar is van buitenaf of over het verhaal, maar wat het vanbinnen met je heeft gedaan en wat het nu nog met je doet.
Wat voor klachten kunnen wijze op trauma?
Trauma kan zich op allerlei manieren uiten, het is heel divers. Soms heel zichtbaar, soms heel subtiel. Klachten kunnen zich vormen op lichamelijk, psychisch, emotioneel en sociaal gebied.
Een aantal voorbeeld zijn.
- Vaak en snel gevoelens van onrust, gejaagdheid of onveiligheid.
- Moeite met ontspannen of slapen.
- Emotionele labiliteit of juist gevoelloosheid.
- Snel overprikkeld, schrikachtig of ‘aan staan’.
- Gevoel van leegte, somberheid of zinloosheid.
- Dissociatie, afwezig voelen of uit contact gaan.
- Fysieke klachten zonder medische oorzaak. Maar soms ook met medische oorzaak, denk aan bijv. auto immuunziektes.
- Moeite met nabijheid, intimiteit of grenzen.
- Herbelevingen en/of nachtmerries.
- Gevoelens als hulpeloosheid en schaamte.
Dit zijn een aantal voorbeelden, echter kunnen ook andere klachten wijzen op trauma. En ook hoeven deze klachten niet vanuit trauma te zijn ontstaan; het kan ook andere oorzaken hebben.
Is mijn trauma wel ‘erg genoeg’ voor therapie?
Deze vraag leeft bij veel mensen en is vaak al een echo van het trauma zelf. Je hebt misschien geleerd dat jouw verhaal niet belangrijk genoeg is, dat je je aanstelt of dat het erger had gekund. Maar trauma gaat niet over de buitenkant, het gaat over jouw binnenwereld en hoe jij het hebt ervaren.
Als jij iets ingrijpends hebt meegemaakt wat zijn sporen nog laat zien of wanneer je voelt dat er iets vastzit, dat je moe bent van overleven of verlangt naar meer rust, ruimte of verbinding… Wat het ook is, het is reden genoeg. Het hoeft niet erger te zijn, slechter zijn of juist minder of beter. Je bent welkom zoals je nu bent.
Kan ik ook bij jou terecht als ik al eerdere therapie heb gevolgd?
Ja, zeker kan dat. Therapie is niet persé iets wat je één traject doet en dan nooit meer. Het kan zijn dat er nieuwe dingen naar boven komen of dat je er aan toe bent om verder te gaan met waar je mee gewerkt hebt. Het kan zijn dat je aanvullende therapie wilt bij of na een ander therapietraject.
Lichaamsgerichte therapie kan juist verdiepend werken als je al eerder een traject hebt gedaan of volgt.
Moet ik terug naar het trauma om het te verwerken?
Nee, je hoeft niet altijd terug naar het trauma. Soms is het juist belangrijk dat dit ‘deurtje’ dicht blijft zitten. Maar soms ook niet, dan kan het juist helpend zijn om terug te gaan naar het trauma om het te verwerken. Hierbij gaat het niet over herbeleven. Herbeleving is het opnieuw ervaren van de gebeurtenis(sen) alsof het zich in het nu afspeelt. Hierbij verlies je jezelf en het hier en nu. Dit leidt tot her-traumatisering. In therapie zoeken we juist naar manieren om contact te maken met het trauma, zonder je er opnieuw door te laten overspoelen. Dit doen we vanuit veiligheid en met jouw volwassendeel aan het roer van jouw schip. Dit betekent: met één been stevig in het hier en nu en de ander in toen. Je blijft je bewust van het heden, verbonden met jezelf, met mij als therapeut en met de ruimte om je heen. We creëren samen veiligheid en draagkracht om dit aan te gaan. Wat je wel of niet gaat doen stemmen we samen af. Niets moet, jij hebt de regie.
Wat is het verschil tussen een herinnering en trauma?
Een herinnering ligt in het verleden en trauma leeft in het nu. Je systeem (lichaam) blijft reageren alsof het gevaar nog steeds aanwezig is, zelfs als je rationeel weet dat het voorbij is. Je voelt dat in je lijf, in je relaties, in hoe je keuzes maakt e.d.
Traumatherapie helpt om die ervaring in het verleden te plaatsen, zodat jij uit het verleden komt en in het nu kunt leven.
Ik zag mijn schaduwkant
In het light van de maan
Danste met het donker
Liet mezelf gaan
Stond op de rand
Sloeg mijn vleugels uit
Leefde tot de bodem
En klom er weer uit
– Stef Bos –